Opis
INFORMACJE DODATKOWE
Ikona Trójcy Świętej Andrieja Rublowa ręcznie pisana zgodnie z kanonem bizantyjskim.
- Rozmiar – 35x40cm
- Technika: tempera jajowa (emulsję służącą do malowania tworzy żółtko z białym winem połączone z roztartymi pigmentami mineralnymi)
- Materiał: deska lipowa, szpongi, pokryta lewkasem.
- Złocenia: złoto 23,75 karatowe
WZÓR I HISTORIA
Ikona pisana według Andrieja Rublowa
Trójca Święta – ikona Andrieja Rublowa, powstała dla ławry Troicko-Siergijewskiej (klasztoru w Siergiejewskim Posadzie założonego przez św. Sergiusza z Radoneża). Obecnie znajduje się w Galerii Tretiakowskiej w Moskwie. Rosyjski teolog prawosławny Paul Evdokimov uznał ikonę za jeden z najdoskonalszych przejawów syntezy teologicznej.
Ikona ta, niekiedy zwana Trójcą Starotestamentową lub Gościnnością Abrahama, oparta jest na historii biblijnej o wizycie u Abrahama trzech aniołów, którzy przepowiedzieli narodziny pierworodnego syna (Rdz 18,1–15). Rublow, zgodnie z kanonem teologii patrystycznej (św. Cyryl, św. Ambroży, św. Maksym Wyznawca, św. Jan z Damaszku), przedstawił w owych aniołach symbol Trójcy Świętej. Rublow oczyścił scenę z wątków historycznych, eliminując wszelkie postaci i pozostawiając tylko aniołów, nadając znaczenie ponadczasowe. W scenie gościnności nie ma Abrahama i Sary. Jest dom, drzewo i skała. Na stole znajduje się czasza – symbol kielicha. Ikona wyraża ideę jedności człowieka z Bogiem oraz jedność między ludźmi – na wzór Trójcy Świętej. Rublow zaakcentował ideę, która była bliska św. Sergiuszowi z Radoneża.
Postacie siedzące przy stole symbolizują Trójcę Świętą, ale wbrew zwyczajowi osoby znajdujące się na ikonie nie są podpisane. W identyfikacji mają pomagać symbole. Postać środkowa jest zwykle utożsamiana z Synem Bożym. Ma na to wskazywać znajdujący się nad nim dąb – symbol krzyża (i utraconego drzewa rajskiego, odzyskiwanego przez Krzyż), oraz ruch ręki w stronę kielicha – symbolu Eucharystii. Postać po lewej stronie jest opisywana jako Bóg Ojciec, za którego plecami znajduje się dom-Kościół. Nad postacią z prawej strony widać górę – aluzję do skały, z której trysnęła na pustyni woda. Duch Święty ma bowiem być dla Ziemi tym, czym woda na pustyni[1]. Według innych interpretacji postaci Boga Ojca i Syna Bożego identyfikowane są odmiennie. Symbolem Ojca ma być Drzewo Życia, a berło Syna wskazuje na dom, czyli Kościół
Istotną wskazówką w poprawnej interpretacji poszczególnych postaci może być opis ikony o takiej samej kompozycji co Trójca Rublowa, którą na misję wśród Zyrian (Obwód permski) przywiózł żyjący współcześnie z Rublowem święty Stefan z Permu. Na ikonie tej obok każdej z postaci widniał napis w języku zyriańskim: „anioł z lewej strony nosi imię Py, co znaczy Syn, anioł z prawej strony: Puiltos – Duch Święty, zaś anioł środkowy: Ai – Ojciec”. Zdaniem autora studium o sztuce Rublowa – N. Diemina (Moskwa, 1963 r.): „Stefan z Permu dla potrzeb swojej misji postarał się uczynić znaczenie ikony maksymalnie zrozumiałym. Układ aniołów na jego ikonie przedstawia się tak samo, jak na ikonie Rublowa i najprawdopodobniej znaczenie ich również jest identyczne”
Trzy postaci z ikony zostały wpisane w okrąg, który ma symbolizować idealną równość. Osią okręgu jest wyciągnięta nad kielichem dłoń środkowego anioła. Linia sylwetek bocznych postaci układa się w kształt kielicha. Skrzydła wszystkich trzech aniołów są ze sobą połączone. Daje to symbol wspólnoty i jedności. Postaci są zwrócone do siebie, co ma odzwierciedlać jedność, a równocześnie autor nadał im cechy odrębności. Linie poprowadzone od osi dolnej krawędzi ikony do górnych narożników dzielą przestrzeń na trzy trójkąty. Każdy z nich jest niejako przypisany do jednej postaci.
Stół – ołtarz – jest symbolem kosmosu, a mały prostokąt na jego przedniej stronie jest znakiem Ziemi z jej czterema stronami. Czworokątny stół bywa także interpretowany jako znak czterech ewangelii. Aniołowie siedzą na tronach wyposażonych w podnóżki, które wskazują na godność królewską. Każdy z aniołów trzyma laskę, symbol jednakowej Boskiej władzy, którą posiada każda z Trzech Osób Boskich. Kielich na stole to odwołanie do Paschy i do Eucharystii. Zdaniem Evdokimova, po odsłonięciu wierzchniej warstwy farby z kielicha pojawia się rysunek Baranka. Dwa palce dłoni symbolizują dwie natury Chrystusa, a czwarte miejsce przy stole jest wolne dla oglądającego, który ma poczuć się zaproszony do jedności z Trójcą.